Autyzm

Objawy autyzmu widoczne są  trzech obszarach (tzw. triada autyzmu):

- relacje z ludźmi

- mowa i komunikacja

- stereotypowe zachowania, zainteresowania i wzorce aktywności.

Objawy autyzmu występują najczęściej przed 3 rokiem życia, ale diagnoza może być postawiona w każdym momencie życia: u dzieci, młodzieży                  lub u dorosłych.

Zachowania, które wskazują na spektrum autyzmu to między innymi:

- trudności w nawiązywaniu przyjaźni z rówieśnikami

- trudność w rozumieniu uczuć i myśli innych osób

- brak dzielenia się swoimi zainteresowaniami z innymi, brak wspólnego pola uwagi np. dziecko nie dąży do tego, aby rodzice zwracali uwagę na rzeczy, które są dla niego interesujące

- mniejsze lub brak dążenia do interakcji z ludźmi

- unikanie kontaktu wzrokowego

- opóźnienie rozwoju mowy (zazwyczaj)

- nietypowy ton głosu np. monotonny pozbawiony melodyki

- branie słów dosłownie, nie rozumienie sarkazmu, żartów lub droczenia się

- trudności w odczytywaniu mowy niewerbalnej (mimika, ton głosu, gesty, postawa ciała)

- nie używanie gestów np. gestu wskazywania lub machania na do widzenia               u dzieci

- powtarzanie słów lub dźwięków (tzw. mowa echolaliczna)

- referowanie niezmienności otoczenia i rutyny

- intensywne zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy np. pociągi, dinozaury, liczby, język obcy

- powtarzalne zachowania tzw. autostymulacja np. kręcenie się, trzepotanie rękami, układanie zabawek w rzędach

- zaburzenia, trudności w obszarze funkcjonowania zmysłów i integracji sensorycznej (percepcja i przetwarzanie).

 

 

Komunikacja – cechy charakterystyczne

Część osób w spektrum autyzmu nie mówi lub używa małej ilości słów, inne osoby uczą się mowy z opóźnieniem, a jeszcze inne bardzo szybko uczą się mówić i chętnie posługują się skomplikowanym słownictwem. Często występują trudności w komunikacji niewerbalnej tzn. rozumieniu i stosowaniu gestów, wyrazów twarzy, nawiązywaniu kontaktu wzrokowego podczas rozmowy.

Komunikacja niewerbalna - trudności

- dziecko unika kontaktu wzrokowego

- jego mimika twarzy, ton głosu są niedostosowane do wypowiedzi

- ma trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy

- wykonuje tylko nieliczne gesty w celach komunikacyjnych lub nie wykonuje ich wcale.

Komunikacja werbalna (mowa)

- nietypowy ton głosu lub rytm mowy

- powtarzanie słów lub zdań tzw. echolalia np. w odpowiedzi na pytanie

- mówienie o sobie w 3 osobie tj. Tomek chce jabłko – zamiast: ja chcę jabłko

- pojawiają się agramatyzmy – nie uwzględnia w mowie form, odmiany wyrazów, wypowiada wyrazy w niepoprawnej formie gramatycznej

- wypowiedzi są lub sprawiają wrażenie nieadekwatnych do sytuacji

- dziecko ma trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień, stanów emocjonalnych, odczuć

- dziecko bierze wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumie poczucia humoru, ironii, metafor.

Stereotypowe zachowania

Wiele osób z autyzmem lubi niezmienność otoczenia oraz przywiązuje się do rutyn. Część osób ma intensywne pasje, inne przejawiają powtarzalne, stereotypowe zachowania.

- widoczne jest silnie przywiązuje się do rutyny np. nalega na codzienne chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły

- występują trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku np. płacze, kiedy przestawimy meble lub kiedy ma pójść do szkoły o innej godzinie niż zwykle

- przywiązuje się silnie do niektórych zabawek lub obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki, zabawka

- spędza dużo czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów np. wentylator, pralka; lub koncentruje się na specyficznej części przedmiotu np. kółko od auta

- występują tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje; wielokrotnie powtarzane ruchy takie jak trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi, podskakiwanie

- spędza dużo czasu na zgłębianiu, zainteresowaniu wąską dziedziną wiedzy, np. rozkłady jazdy tramwaju, dinozaury, liczby, odkurzacze określonej marki itd.

Inne objawy często powiązane z autyzmem

 - hiperaktywność (dziecko jest bardzo aktywne)

-impulsywność (niekontrolowanie impulsów, emocji)

- mniejsza koncentracja uwagi (trudności z koncentracją, podatność na czynniki rozpraszające)

- nietypowe preferencje co do jedzenia i spania (często wybiórczość pokarmowa)

- nietypowe reakcje emocjonalne (labilność, impulsywność, nieadekwatność)

- nietypowe reakcje na ból (niska/wysoka/nieadekwatna reakcja na bodźce bólowe)

- nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne (nadwrażliwość,nadwrażliwość np. nadwrażliwość na dotyk, mała wrażliwość na dźwięk.

 

Zaburzenia sensoryczne

Wiele osób z autyzmem ma zaburzenia sensoryczne. Są to nadmiernie lub bardzo słabe reakcje na doświadczenia zmysłowe: zapachy, dotykaną fakturę przedmiotów, smaki, dźwięki, doznania bólowe, np. dziecko reaguje na ciche dźwięki tak jakby były zbyt głośne, dziecko zdaje się nie czuć kiedy upadnie i rozbije kolano, dziecko płacze kiedy dotyka piasku.

Wiele osób z autyzmem ma nietolerancje pokarmowe i dolegliwości trawienne. Częste są nietypowe preferencje pokarmowe np. dzieci mogą jeść tylko jeden rodzaj pokarmu, odmawiać jedzenia pokarmu określonego koloru lub jeść niejadalne rzeczy (kredki, papier). Częste są także trudności ze snem np. trudności z zasypianiem, bezsenność.

 

Objawy spektrum autyzmu u młodzieży i u dorosłych:

- trudność w rozumieniu co inni ludzie myślą i czują

- odczuwanie dużego niepokoju w sytuacjach społecznych

- trudność w zdobywaniu przyjaciół lub preferowanie spędzania czasu               w samotności

- niezamierzone bycie niemiłym lub okazywania braku zainteresowania innym

- trudność w opowiedzeniu o swoich uczuciach

- branie słów dosłownie np. nie rozumienie sarkazmu albo znaczenia powiedzonek tj. przyganiał kocioł garnkowi

- posiadanie takiej samej rutyny każdego dnia lub w określonych sytuacjach                i odczuwanie dużego niepokoju, kiedy plan się zmienia

- nie rozumienie reguł społecznych np. kiedy nie przerywać innym wypowiedzi a kiedy przerywać

- niechęć do kontaktu wzrokowego i unikanie patrzenia innym w oczy

- zauważanie szczegółów, wzorców, dźwięków, zapachów lub innych bodźców, których nie zauważają inni

- dokładne planowanie wykonania działań i podążanie według planu

- duże zainteresowanie określonymi dziedzinami

- podchodzenie zbyt blisko do innych osób albo dyskomfort kiedy inni podchodzą zbyt blisko lub dotykają.

 

Bibliografia:

- Ewa Pisula “Autyzm – przyczyny, objawy, terapia”

- Tony Atwood “Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik”

- Uta Frith “Autyzm i Zespół Aspergera”.